PlumeMag için Dr. Zeynep İnanç tarafından yazılan 13 Temmuz 2021 tarihli yazı
Fotoğraf: Pixabay/RikaCa
Günümüzün en popüler kavramlarından biri sıfır atık haline geldi. Sıfır atık yaklaşımının, atıkların azaltılmasına dair bir çabaya karşılık geldiğini hepimiz biliyoruz. İklim kriziyle mücadele etmek ve BM Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’nı gerçekleştirmek istiyorsak gelin sıfır atık yaklaşımını biraz daha derinlemesine tanıyalım.
Sıfır Atık Nedir?
Sıfır atık nedir sorusunu yanıtlarken iki tanımla yola çıkalım. Birinci tanım, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan sıfır atık tanımı.
Bakanlığa göre sıfır atık tanımı şöyle:
“Sıfır atık; israfın önlenmesini, kaynakların daha verimli kullanılmasını, atık oluşum sebeplerinin gözden geçirilerek atık oluşumunun engellenmesini veya minimize edilmesini, atığın oluşması durumunda ise kaynağında ayrı toplanmasını ve geri kazanımının sağlanmasını kapsayan atık yönetim felsefesi olarak tanımlanan bir hedeftir."
İkincisi ise Uluslararası Sıfır Atık İttifakı tarafından yapılan sıfır atık tanımı. Bu tanım ise şu şekilde:
“Sıfır atık; ürünlerin, ambalajların ve diğer malzemelerin, çevre ve insan sağlığına tehdit oluşturacak şekilde yakılmadan ve/veya toprağa, suya ve/veya havaya deşarj edilmeden sorumlu bir şekilde üretilmesi, tüketilmesi, yeniden kullanılması ve/veya kurtarılması yoluyla tüm kaynakların korunmasıdır.”
Atıkların Kaynağında Azaltılması
Bu iki tanımın kesiştiği noktada sıfır atık, öncelikle atığın önlenmesine odaklanır. Çöplüklere giden atıkların nasıl ve hangi koşullarda bertaraf edildiğinden bağımsız olarak atık çıkarmamayı temel alır. Her ne kadar sıfır atık kavramı ilk ortaya çıktığında çöplüklere giden atık miktarını azaltma perspektifine dayansa da günümüzde sıfır atık, atık azaltımını bütüncül bir bakış açısıyla ele alır. Buna göre sıfır atık, öncelikle görünür ve görünmez atıkların kaynağında azaltılmasını ifade eder. Önlenemeyen veya azaltılamayan atıkların ise döngüsel bir sistem içerisinde yeniden kullanılmasını veya bu atıklardan farklı amaçlarla faydalanmayı içerir.
Buna göre yalnızca son tüketici olarak benimsediğimiz tüketim alışkanlıkları ve tüketim miktarı değil, üretim süreçleri ve üretim verimliliği ile dağıtım sistemlerinin etkinliği de sıfır atık içerisindeki yerini alır. Bu nedenledir ki Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları arasında yer alan 12. Amaç, atık yönetimini geniş bir perspektifle sorumlu üretim ve sorumlu tüketim bağlamında değerlendirir.
Atık Yönetimi Açısından Sıfır Atık
Atık yönetimi hiyerarşisine baktığımızda öncelikli seçenek, atıkların önlenmesine ve azaltılmasına karşılık gelir. Bunu tekrar kullanım ve geri dönüşüm/geri kazanım takip eder. Enerji kazanımı ve bertaraf, son seçenekler olarak sıralanır. Buna göre sıfır atık, atık yönetimi hiyerarşisinin öncelikli dört aşamasıyla doğrudan örtüşür. Tam da bu nedenledir ki sıfır atık, yalnızca bir grup insanın hassasiyet gösterdiği bir konu veya hobi olmanın ötesinde bir anlam taşır. Bir başka deyişle iklim krizinin derin etkileriyle karşılaştığımız bu günlerde sıfır atık, hippi bir görüşü değil, hayatta kalma meselesini (mücadelesini) işaret eder.
Sıfır atık uygulamalarında temel amaç, insanın ve diğer tüm canlıların ve cansızların, doğal dengeyi sarsmadan dünya üzerindeki bütüncül iyiliğini koruaktır.
Yazının tamamını okumak için lütfen devam ediniz: https://www.plumemag.com/sifir-atik-konusalim-mi/